“Bhagwan of het verloren paradijs”
Dit is een bespreking van een documentaire van de VPRO in 2 delen, waarvan deel 1 in respectievelijk 1984 en deel 2 twintig jaar later in 2004 werd gemaakt. Deze recensie heb ik indertijd in 2004 geschreven voor Zinweb.nl, toen beide delen werden uitgezonden.
De personen, die in de documentaire aan het woord komen zijn een ex-priester, een (ex)drugsgebruiker (’n Twent) en een vrouw, die vond dat ze te gehaast leefde en daardoor het “moment-nu” telkens miste. Tenslotte nog een meisje dat vooral graag ‘worshipte’ d.w.z. praktische zaken met liefde en aandacht verrichtte om daar dan zoveel mogelijk in op te gaan. Ze werkte voornamelijk in de keuken en achter de bar in de Bhagwandiscotheek.
Het laatstgenoemde meisje ‘worshipte’ 7 dagen in de week en wel 12 uur per dag vaak. Voor andere dingen was geen tijd, ook voor kinderen krijgen niet. Dat is allemaal aan haar voorbij gegaan “omdat ze in Bhagwan was”. De juiste partner was er niet, of er was er geen. Het is alsof het aan haar aandacht ontsnapt is. Toen ze er op terug kon kijken heeft ze het wel pijnlijk gevonden. Ze had graag kinderen gehad. Sinds ze echter op een antroposofische school aan kinderen les is gaan geven, heeft ze het ook wel geaccepteerd. Ze heeft nu een lat-relatie.
Sinds de Twent Bhagwan volgde, ‘is de frons tussen mijn wenkbrouwen opgelost.’ Zijn vastere denkbeelden stierven af en hij kwam tot de conclusie dat de echte verandering ‘in jezelf zit’.
De ex-priester was van mening dat echte rijkdom van binnen zit en dat ‘van binnen’ en ‘van buiten’ vrijwel dezelfde lading dekken. ‘Toen ik Baghwan aankeek, werd ik overmand door een verliefd gevoel: de meester is er, hier zit hij: ik hoef niet meer te zoeken.’ Dat laatste was tegelijk heel beangstigend voor hem…
De te gehaast levende vrouw is uiteindelijk door Bhagwan verlicht verklaard, hetgeen zij nogal geëxalteerd onderging, vond ik. ‘Bhagwan heeft het zo gezegd en daardoor heb ik het gevoeld’, zei zij aanvankelijk. Later zegt ze dat ze heeft ingezien dat het een grote grap van de meester was, dat ze enkel een medicijn heeft gezocht en dat ze dat bij hem heeft gevonden. Ze heeft nu een bloeiend meditatiecentrum op Ibiza.
Ik vond de commune in Oregon overkomen als een goed geoliede organisatie, compleet met een eigen bewakingsdienst, wapens, politie en vliegtuigen, met gokhuizen, dure hotels (Een pilsje koste er in 1984 : 6 gulden. Een week hotel : 3500 gulden). Er werd de volgelingen veel geld uit de zak getrokken. Bovendien had Bhagwan bijna 100 Rolls Royces, waarvoor niemand mij ooit een bevredigende verklaring heeft kunnen geven.
Dat er geen tijd was om kinderen te baren…, dat er in de commune op school geen aardrijkskunde en geschiedenis gegeven werd…, dat de commune min of meer tot je maatschappij werd verklaard…, dat alles vind ik benauwend. In die zin bouwde Bhagwan m.i. aan het zoveelste nieuwe paradijs op aarde, dat de totale werkelijkheid (daarbuiten) eigenlijk niet kan verdagen.
Ook ben ik geen fan van Bhagwans optreden als filmster. Hij liet zich allerlei dweperige liedjes welgevallen. Reed regelmatig als popidool rond in een van zijn dure auto’s. Dan heb je denk ik als ‘goeroe’ toch niet echt in de gaten dat het uiteindelijk niet om jou als persoon gaat.
Het is een reportage, waarin 4 mensen uitgelicht zijn, die net als Bhagwan een soort paradijsbouwer blijven. De Twent heeft een prachtig huis helemaal zelf gebouwd. Het ‘worshipmeisje’ heeft een idyllisch huis met tuin in Australië gerealiseerd, de gehaaste vrouw, een oase met meditatiecentrum op Ibiza en de ex-priester werkte in en aan een soort Eco-commune geheel volgens de Bhagwanprincipes.
Allen hadden ze nog een portret van hem aan de muur hangen. Zij het dat er bij de Eco-man nog een tiental goeroes bij hingen. De ex-priester had de goeroe in zichzelf namelijk verinnerlijkt en was zo zijn eigen meester geworden. Hij kan iedereen aan raden het eens te proberen met een vrouw op een flatje. Hij heeft het zelf geprobeerd en het is werkelijk fantastisch. “Voorwaarde is wel dat je veel vrienden moet hebben.” (?)
Of Bhagwan op het laatst, toen het ‘paradijs’ in Oregon aan het wankelen was, nog allemaal wist wat er zich in de commune afspeelde, blijft de vraag. Men zegt dat Sheela, zijn secretaresse in veel dingen die toen gebeurde de hand heeft gehad: zij is er uiteindelijk met 55 miljoen dollar vandoor gegaan. Als Osho heeft Bhagwan uiteindelijk alles wat hij gesticht heeft weer ontbonden.
Heeft Bhagwan zijn vege lijf op die manier gered? Was het een van zijn laatste lessen aan zijn volgelingen of zichzelf? Het zijn vragen waar de documentaire ook geen antwoord op weet…
Toch hebben die vier (ex)volgelingen van Bhagwan wel iets goeds geleerd. Ze hebben vertrouwen in dat wat ze doen en lijken hun eigen gang te gaan zonder zich teveel van anderen aan te trekken.
Een boeiende VPRO documentaire!!!